ಬುಲ್ ಟೆಂಪಲ್/ಬಸವನಗುಡಿ ಬೆಂಗಳೂರು – ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ಬಂದು ಸುಮಾರು ೧೧ ವರ್ಷ ಆಯಿತು. ಜಯನಗರ, ಜೆಪಿ ನಗರ ಆ ಕಡೆ ಎಲ್ಲ ಓಡಾಡುವಾಗೆಲ್ಲ, “ಬುಲ್ ಟೆಂಪಲ್ ರೋಡ್” ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ತುಂಬಾ ಕೇಳಿದ್ದೆ. ಅದನ್ನ ಕೇಳಿದಾಗಲೆಲ್ಲಾ ಏನೋ ಒಂತರ ಫ್ಯಾನ್ಸಿ ಹೆಸರು ಅನ್ಸೋದು. ಇಷ್ಟೊಂದು ಅಲಂಕಾರಿಕ ಹೆಸರು ಹೇಗೆ ಬಂತು ಅಂತ ಆಶ್ಚರ್ಯ ಆಗ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ಒಂದು ಸರ್ತಿಯೂ, ಅದರ ಅಕ್ಷರಶಃ ಅನುವಾದದ ಬಗ್ಗೆ ನಾನು ಯೋಚನೇನೇ ಮಾಡಿರ್ಲಿಲ್ಲ.
ಅದು ಏನಂದ್ರೆ, “ಬುಲ್ ಎಂದರೆ ಬಸವ” ಮತ್ತು “ಟೆಂಪಲ್ ಎಂದರೆ ಗುಡಿ” – ಅಂದರೆ ಬಸವನಗುಡಿ. ಅಷ್ಟೇ ಇದರ ಅರ್ಥ. ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಬಸವನ ಸ್ಟ್ಯಾಚು ಇಲ್ಲಿ ಇರೋದ್ರಿಂದ, ಬಿಗ್ ಬುಲ್ ಟೆಂಪಲ್ – ದೊಡ್ಡ ಬಸವನಗುಡಿ ಅಂತ ಹೆಸರು ಬಂತು. ಇದು ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮತ್ತು ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು.
ಕರ್ನಾಟಕದ ರಾಜಧಾನಿಯಾದ ನಮ್ಮ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ (ದಕ್ಷಿಣ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ) ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಈ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ “ದೊಡ್ಡ ಬಸವನಗುಡಿ” ಎಂದೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧ.ಇದು ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಹಿಂದೂ ಪುರಾಣಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಶಿವನ ಅತೀ ಪ್ರೀಯವಾದ ಮತ್ತು ಪವಿತ್ರ ನಂದಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಬೆಂಗಳೂರು ಎಂಬ ಮಹಾನಗರಿಯನ್ನು ಸಂಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಕೆಂಪೇಗೌಡರೇ ಈ ಬುಲ್ ಟೆಂಪಲ್ ಅನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿ ನಂದಿ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಸ್ಥಳಗಳ ಹೆಸರುಗಳು ಸ್ವಲ್ಪ ಬದಲಾವಣೆ ಯಾಗಿವೆಯೇ ಹೊರತು, ದೇವಸ್ಥಾನದ ನಂದಿ, ಅಲ್ಲಿನ ಪ್ರತೀತಿ ಮತ್ತು ಅದರ ಹಿಂದಿನ ಕುತೂಹಲಕಾರಿ ಸಂಗತಿಗಳು ಇಂದಿಗೂ ರೋಮಾಂಚನಕಾರಿ.
ಇಂದಿನ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ, ಬಸವನಗುಡಿ ಎಂಬ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಈ ಬಿಗ್ ಬುಲ್ ಟೆಂಪಲ್(ದೊಡ್ಡ ಬಸವನ ಗುಡಿ) ನೆಲೆಸಿದೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಹಚ್ಚ ಹಸಿರಿನ ಉದ್ಯಾನವನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ, “ಬ್ಯೂಗಲ್ ರಾಕ್” ಎಂಬ ಪಾರ್ಕ್ ನಲ್ಲಿ ಈ ದೇವಸ್ಥಾನವಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ದ್ರಾವಿಡ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಇಲ್ಲಿನ ನಂದಿಯ ಪಾದದಲ್ಲಿ ವೃಷಭಾವತಿ ನದಿಯ ಉಗಮಸ್ಥಾನವಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಬುಲ್ ಟೆಂಪಲ್ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿರುವ ಪವಿತ್ರ ನಂದಿ ಪ್ರತಿಮೆ
ಹಿಂದೂ ಪುರಾಣಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ನಂದಿಯನ್ನು ಕೈಲಾಸದಲ್ಲಿರುವ ಭಗವಾನ್ ಶಿವನ ಪವಿತ್ರ ವಾಹನ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿರುವ ನಂದಿ ವಿಗ್ರಹವು ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ದೈತ್ಯ ನಂದಿ ಪ್ರತಿಮೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದೊಂದು ಏಕಶಿಲೆಯ ಪ್ರತಿಮೆಯಾಗಿದ್ದು- ಒಂದೇ ದೊಡ್ಡ ಬೂದು ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ. ಇದು 4.5 ಮೀಟರ್ (14.8 ಅಡಿ) ಎತ್ತರ ಮತ್ತು 6 ಮೀಟರ್ (19.7 ಅಡಿ) ಉದ್ದವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ದೈತ್ಯಾಕಾರದ ಮೂರ್ತಿಯಾಗಿದೆ. ತನ್ನ ಸುಂದರವಾದ ಕರಕುಶಲತೆಯಿಂದ ವಿದೇಶಿ ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಸಹ ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ.
ಅಲ್ಲಿನ ಜನರ ಪ್ರಕಾರ, ಈ ನಂದಿ ವಿಗ್ರಹವು ಮೊದಲು ಬೂದು ಬಣ್ಣದಾಗಿತ್ತು. ಪೂಜೆಯ ಆಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ, ತೆಂಗಿನ ಎಣ್ಣೆ, ಬೆಣ್ಣೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿದಿನ ನಂದಿ ವಿಗ್ರಹಕ್ಕೆ ಲೇಪಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಬೂದು ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿದ್ದ ನಂದಿ ಮೂರ್ತಿಯು ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿದೆ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಹೌದು, ನಾವು ನೋಡಿರುವ ಪ್ರಕಾರ ಈಗಿನ ನಂದಿ ಮೂರ್ತಿಯು ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿದೆ.
ಬಸವನಗುಡಿ ಮತ್ತು ನಂದಿ ಪ್ರತಿಮೆಯ ಹಿಂದಿನ ದಂತಕಥೆ
ದೇವಸ್ಥಾನ ಇರುವ ಈ ಸ್ಥಳ, ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ರೈತರು ವಾಸವಿದ್ದಂತಹ ಫಲವತ್ತಾದ ಭೂಮಿಯಾಗಿತ್ತು. ಮತ್ತು, ಅಕ್ಕಿ, ಕಡಲೆಕಾಯಿ ಮತ್ತು ನೆಲಗಡಲೆ (ಶೇಂಗಾ) ಬೆಳೆಯಲು ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿತ್ತು. ರೈತರೆಲ್ಲ ವರ್ಷವಿಡೀ ಬೇಸಾಯ ಮಾಡಿ, ಇನ್ನೇನು ತಮ್ಮ ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ಕೊಯ್ಲು ಮಾಡಬೇಕು ಎನ್ನುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ, ಒಂದು ಗೂಳಿ(ಬುಲ್) ಬಂದು ಬೆಳೆಯನ್ನೆಲ್ಲ ನಾಶಪಡಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ನೋಡಿದ ಜನರು ಆತಂಕಕ್ಕೊಳಗಾದರು ಮತ್ತು ಬೆಳೆ ಹಾನಿ ತಪ್ಪಿಸಲು ಗೂಳಿಯನ್ನು ಸೆರೆಹಿಡಿಯಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಈ ಬೆಳೆ ಅಂದಿನ ಜನರ ಜೀವನಾಧಾರವಾಗಿತ್ತು.
ಒಂದು ಸಂಜೆ, ಊರಿನ ರೈತರೆಲ್ಲ ಸೇರಿ, ಗೂಳಿ ಹೊಲಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ ಅದರ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಲು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಸೆರೆಹಾಕಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಒಬ್ಬ ರೈತ ಗೂಳಿಯ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಬಿರುಸಾದ ಕೋಲಿನಿಂದ ಹೊಡೆದನು. ಅದನ್ನು ಕಂಡ ಜನ ಪೆಟ್ಟು ತಿಂದ ಗೂಳಿ ಎಷ್ಟು ಉಗ್ರವಾಗಿ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಬಹುದು ಎಂದು ಹೆದರಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಗೂಳಿಯು ಮೌನವಾಗಿ, ತಾನಿದ್ದ ಸ್ಥಳದಲ್ಲೇ ಕುಳಿತುಕೊಂಡಿತು. ಮತ್ತು ತಕ್ಷಣವೇ, ಅದೊಂದ ದೊಡ್ಡ ಕಲ್ಲಿನ ಪ್ರತಿಮೆಯಾಗಿ ಬದಲಾಯಿತು. ಅದಾದ ನಂತರ ಗೂಳಿಯ ಪ್ರತಿಮೆ ದಿನದಿಂದ ದಿನಕ್ಕೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತಲೇ ಇತ್ತು.
ದೈತ್ಯಾಕಾರವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಲೇ ಇದ್ದ ಗೂಳಿಯ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಕಂಡು, ಭಯಗೊಂಡ ಗ್ರಾಮಸ್ಥರು ಶಿವನನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವಂತೆ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದರು. ಇದೆಲ್ಲದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ನಾವು ಗೂಳಿಯನ್ನು ಹೊಡೆದದ್ದು, ಅದಕ್ಕೆ ಈ ಶಾಪ ಗ್ರಾಮವನ್ನು ಕಾಡುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿ, ದೇವರ ಮೊರೆ ಹೋದರು. ನಂತರ ಶಿವನು ಗೂಳಿಯ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಒಂದು ಲೋಹದ ತಟ್ಟೆಯನ್ನು ಇಟ್ಟನು. ತದನಂತರ ಅದು ಮುಂದೆ ಬೆಳೆಯುವುದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿತು. ಈ ಪವಾಡವನ್ನು ನೋಡಿದ ನಂತರ, ಜನರು ಗೂಳಿ ಒಂದು ಪವಿತ್ರಾತ್ಮಎಂದು ನಂಬಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಪೂಜಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು.
ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಉತ್ಸವ – ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಕಡಲೆಕಾಯಿ ಪರಿಷೆ
ಈ ದಿನವನ್ನು ಚಿರವಾಗಿ ನೆನಪಿಡಲು, ಬಸವನಗುಡಿಯಲ್ಲಿನ ಜನರು ಇದನ್ನು ಒಂದು ಹಬ್ಬವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಆಗ ಆರಂಭವಾದ ಈ ಹಬ್ಬ ಇಂದಿಗೂ “ಕಡಲೆಕಾಯಿ ಪರಿಷೆ ಅಥವಾ ಕಡಲೆಕಾಯಿ ಹಬ್ಬ” ಎಂದೇ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ದ. ಇಂದಿಗೂ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಕಡಲೆಕಾಯಿ ಪರಿಷೆಯನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿನ ರೈತರು ತಮ್ಮ ನಂಬಿಕೆಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಕಡಲೆಕಾಯಿ / ಕಡಲೆಕಾಯಿಯನ್ನು ಗೂಳಿಗೆ(ಬುಲ್) ಅರ್ಪಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಕಡಲೆಕಾಯಿ ಪರಿಷೆಯು ಕ್ರಿ.ಶ 1537 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು ಎಂದು ಸ್ಥಳೀಯರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.
ಈಗ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ವಾರ್ಷಿಕ ಹಬ್ಬವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲ್ಪಡುವ ಕಡಲೆಕಾಯಿ ಪರಿಷೆ, ಕಾರ್ತಿಕ ಮಾಸದ ಕೊನೆಯ ಸೋಮವಾರದಂದು ಜರುಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ನವೆಂಬರ್ 3 ನೇ ವಾರ, ಸುಮಾರು 20 ರಿಂದ 23 ನೇ ನವೆಂಬರ್ ವರೆಗೆ ಇದನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಬಸವನಗುಡಿಯ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಈ ಹಬ್ಬದ ತಯಾರಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಸುಮಾರು 1,00,000 ದೀಪಗಳಿಂದ ಬುಲ್ ಟೆಂಪಲ್ ಮತ್ತು ನಂದಿ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಉತ್ಸವಕ್ಕಾಗಿ ಬೆಳಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಬುಲ್ ಟೆಂಪಲ್ ರಸ್ತೆಯನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಲಾಗುವುದು ಮತ್ತು ಈ ಕಡಲೆಕಾಯಿ ಪರಿಷೆಯಲ್ಲಿ ಹತ್ತಿರದ ಹಳ್ಳಿಗಳ ಎಲ್ಲಾ ಕೃಷಿಕರು ತಮ್ಮ ತಾವು ಬೆಳೆದ ಕಡಲೆಕಾಯಿಯಾ ಮಳಿಗೆಗಳನ್ನು ಹಾಕುತ್ತಾರೆ. ಅದೇ ಈ ಹಬ್ಬದ ವಿಶೇಷತೆ.
ಯಾವುದೇ ಬಗೆಯ ಕಡಲೆಕಾಯಿ ಇರಲಿ; ಅದನ್ನು ಈ ಕಡಲೆಕಾಯಿ ಪರಿಷೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಹಬ್ಬದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಕಡಲೆಕಾಯಿಯಿಂದ ಮಾಡಿದ ವಿವಿಧ ಬಗೆಯ ತಿಂಡಿಗಳು ಮತ್ತು ಖಾರಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಮಾರಲಾಗುತ್ತದೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹುರಿದ, ಬೇಯಿಸಿದ, ಉಪ್ಪು, ಮಸಾಲೆ, ಚಾಕೊಲೇಟ್ ಲೇಪಿತ, ಸಕ್ಕರೆ ಲೇಪಿತ, ಮತ್ತು ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ರೀತಿಯ ಕಡಲೆಕಾಯಿ ತಿನಿಸುಗಳು ಇಲ್ಲಿ ದೊರೆಯುತ್ತವೆ. ಕರ್ನಾಟಕದ ಜನರು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ರಾಜ್ಯಗಳ ಜನರು ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಕಡಲೆಕಾಯಿ ಉತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.
ಬುಲ್ ಟೆಂಪಲ್ ಸಮಯ ಮತ್ತು ಪ್ರವೇಶ ಶುಲ್ಕ
- ಬುಲ್ ಟೆಂಪಲ್/ ಬಸವನಗುಡಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ವಾರದ ಎಲ್ಲ ದಿನ ತೆರೆದಿರುತ್ತದೆ. ಬೆಳಿಗ್ಗೆ 6 ಗಂಟೆಯಿಂದ, ಮಧ್ಯಾಹ್ನ 12 ರವರೆಗೆ, ಮತ್ತೆ ಮಧ್ಯಾಹ್ನ, 5.30 ರಿಂದ ರಾತ್ರಿ 9 ರವರೆಗೆ ಭಕ್ತಾದಿಗಳಿಗೆ ದರ್ಶನ ಲಭ್ಯವಿರುತ್ತದೆ.
- ಬುಲ್ ಟೆಂಪಲ್ಗೆ ಹೋಗಲು ಯಾವುದೇ ಪ್ರವೇಶ ಶುಲ್ಕವಿಲ್ಲ. ಪ್ರವಾಸಿಗರಿಗೆ ಉಚಿತವಾಗಿ ಭೇಟಿ ನೀಡಲು ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ.
- ದೇವಾಲಯದ ಆವರಣದಲ್ಲಿ (ಹೊರಗೆ) ಛಾಯಾಗ್ರಹಣವನ್ನು ಅನುಮತಿಸಲಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ದೇವಾಲಯದ ಒಳಗೆ ನಿಷೇಧಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಬುಲ್ ಟೆಂಪಲ್ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿರುವ ನಂದಿ ಪ್ರತಿಮೆಯು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಕರಕುಶಲತೆಯಾಗಿದೆ . ಇದರ ಬೃಹತ್ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯು ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಹೆಗ್ಗುರುತಾಗಿದೆ, ದೂರದೂರುಗಳಿಂದ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಮತ್ತು ಭಕ್ತರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ .
ಇದೆ ತರ ಒಂದು ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ “ಶಬರಿ ಕೊಳ್ಳ” ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ನನ್ನ ಲೇಖನವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಓದಬಹುದು.
